TANIM
Baðýrsak duvarýnýn dýþarýya doðru kesecik halinde çýkmasýna divertikül denir. Baðýrsak kanalýnda çok sayýda divertikül olmasýna divertikülozis denir. Yemek borusundan baþlayarak mide-baðýrsak kanalýnýn herhangi bir yerinde olabilir. Bu bölümde kolon (kalýn baðýrsak) divertikülleri anlatýlacaktýr.

Divertiküller gerçek ve yalancý olmak üzere iki çeþittir. Gerçek divertiküllerde baðýrsak duvarýnýn dýþarýya doðru keseciklenen yerinde baðýrsaðýn her üç tabakasýda bulunur. Yani baðýrsaðýn içini örten mukoza, ortadaki kas tabakasý, ve dýþ zar gerçek divertiküllerde mevcuttur. Yalancý divertiküllerde dýþarýya doðru keseciklenen sadece mukozadýr. Bu nedenle yalancý divertikül duvarý incedir. Kalýn baðýrsakta görülen divertiküllerin büyük bir kýsmý yalancý divertiküllerdir.

TOPLUMDAKÝ GÖRÜLME ORANI
Orta ve ileri yaþtaki bireylerde daha sýk olarak görülen hastalýktýr. Yapýlan bir çalýþmada 40 yaþ grubunun %10 unu, 60 yaþ grubunun yaklaþýk yarýsýný ve 80 yaþýndakilerin ise hemen tamamýnýn etkilediði gösterilmiþtir.

DÝVERTÝKÜLOZÝS NEDÝR ?
Kalýn baðýrsaðýn içini örten tabakanýn dýþarýya doðru keselenmesi ile divertikül oluþur. Baðýrsak duvarýnda geliþen bu küçük cepler, tüm kalýn baðýrsaðý etkileyebilse de genellikle sigmoid kolon ve sol kolonu (kalýn baðýrsaðýn karýn içinde sol tarafta kalan bölümü) tutar. Kesecikler, baðýrsak duvarýndaki zayýf noktalardan dýþarýya doðru çýkar. Divertikülozis (divertiküler hastalýk) bu ceplerin varlýðýný tanýmlar.

DÝVERTÝKÜLOZÝS NASIL GELÝÞÝR ?
Alýnan besinler, sindirilip emildikten sonra artýklar baðýrsak içinde ilerler ve dýþký (gaita) kalýn baðýrsaðýn son kýsmýndan (anüs / makat) vücudu terk eder. Dýþkýnýn kalýn baðýrsak içinde ilerlemesi baðýrsak duvarýndaki kas hareketleriyle saðlanýr. Yenilen posalý (posalý) gýda ve içilen suyun baðýrsak davranýþý üzerine etkisi vardýr.

Günlük tüketilen posalý gýda ve su oraný azalmasý sonunda dýþký kuru ve sert hale gelir. Baðýrsak duvarýndaki kaslar dýþký kitlesini ilerletebilmek için aþýrý kasýlmaya ihtiyaç duyarlar. Buda lümen içi basýncý artýrýr ve baðýrsak duvarýnda kesecikler oluþur. Bu keseciklere divertikül denir. Divertiküller, uzun zaman içinde oluþur. Bunlarýn geliþimi sýrasýnda pek bir bulgu meydana gelmez. Bazen orta þiddette kramp tarzýnda aðrý, þiþkinlik, Kabýzlýk, diyare veya makattan kanama yapabilir. Bunlarýn geliþiminde baðýrsak içindeki basýnç artýþýnýn ve spazmlarýn önemli rolü vardýr.

DÝVERTÝKÜLÝT NEDÝR ?
Bu keseciklerin (divertiküllerin) enfeksiyonuna (iltihaplanmasýna) divertikülit denir. Divertiküler hastalýðý olanlarýn yaklaþýk % 10-20 kadarýnda divertikülit geliþir. Divertikülün aðzý dýþký tarafýndan týkanýr. Bu kese içinde gýda atýklarý veya dýþkýnýn birikmesi sonucu enfeksiyon ve inflamasyon baþlar. Zaman içinde divertikül yýrtýlabilir. Böylelikle kesecikler içindeki iltihap karýn içine yayýlýr. Bu o bölgede lokalize bir infeksiyona neden olur. Karýn aðrýsý, üþüme, titreme, ateþ ve baðýrsak alýþkanlýklarýnda deðiþiklik meydana gelir. Eðer bu iltihap karýn içinde sýnýrlandýrýlamazsa tüm karýn içine yayýlýr, abse geliþebilir veya iltihap diðer organlara yayýlýr. Keseciklerin iltihaplanmasý baðýrsak duvarýnda delinmeye kadar ilerleyebilir.

DÝVERTÝKÜLOZÝS BULGU / BELÝRTÝLERÝ NELERDÝR ?
Divertikülozis çok deðiþik bulgularla karþýmýza çýkabilir. Çoðu hastada hiçbir bulgu ve belirti vermez. Ender olarak karýn sol alt yarýsýnda aðrý, kramplar, ateþ, ishal, dýþkýlama alýþkanlýðýnda deðiþme ve nadiren ciddi rektal kanama yapabilir. Bu semptomlar hastalarýn küçük bir yüzdesinde meydana gelir ve baþka kalýn baðýrsak hastalýklarýnda da görülebilir. Bazen irritabl baðýrsak sendromundan ayrýlmasý güç olur. Dikkatli bir inceleme gerekir.

Divertikül keselerinin iltihabý sonucu meydana gelen tabloya divertikülit ( divertikül enfeksiyonu) denir. Bu tablo kendini enfeksiyon bulgularý ile belli eder. Üþüme, titreme, ateþ, aðrý ön plandadýr. Bulantý ve kusma sýklýkla bu bulgulara eþlik eder. Buna baðýrsak alýþkanlýklarýnda deðiþme de eklenebilir. Daha þiddetli belirtiler perforasyon, abse oluþumu ve fistül geliþimi gibi ciddi komplikasyonlarla iliþkilidir.

DÝVERTÝKÜLER HASTALIK KANAMAYA NEDEN OLUR MU ?
Divertikül kesecikleri, baðýrsak duvarýný besleyen damarlara komþudur. Baðýrsak duvarýný besleyen damarlarýn geçtiði yerlerde duvar bütünlüðü bozulduðu için keselenmeler hemen daima arterlere komþudur. Bu nedenle aniden ciddi kanamalar olabilir. Hastanýn daha önce hiçbir bulgusu yokken, aniden baþlayan, makattan taze parlak kýrmýzý kan gelmesi, divertiküller kanamayý düþündürür. Ani ve fazla miktardaki kanama hastanýn bayýlmasýna ve þoka girmesine neden olabilir. Acil olarak hastaneye yatýrýlmalýdýr.

KORUNMAK ÝÇÝN NE YAPILABÝLÝR ?
Toplumumuzdaki yeme alýþkanlýklarýmýz daha çok yüksek posalý gýda tüketimi þeklindedir. Bu nedenle ülkemizde bu hastalýk nadir olarak görülür.

Divertikülozisten korunma ve semptomlarýn tedavisi ayný þeklide olur. Sýklýkla diyet ve bazen ilaç tedavisi ile baþarýlý olunur. Günlük yüksek posalý (selülozdan zengin) besin alýnýmýný 25 gr ve sývý alýmýný 8-10 büyük su bardaðýna çýkarýlmalýdýr.

Sebze ve meyvelerin sindirilemeyen kýsmýna posa (lif, fiber) denir. Posalý gýda su tutar ve bu yolla dýþký yumuþar. Dýþkýnýn kalýn baðýrsak içersinde ilerlemesi kolaylaþýr. Ýki tür posa vardýr

1-Çözünebilen posalar:

    Suda jelatinöz bir hal alýrlar. Dýþkýnýn yumuþaklýðýný ve düzenini saðlarlar. Bunun için iyi kaynaklar: kurubaklagiller, arpa, yulaf, fasülye, bezelye, bir çok meyve türleri ve psyllium içeren ürünler gelir

2-Çözünmeyen posalar:

    Çözünmedikleri için kalýn baðýrsaðý hýzlý ve hiç bozulmadan terk ederler. Bu sayede dýþkýnýn þekli ve düzeni saðlanýr. Bunun için iyi kaynaklar: kepekli ürünler, ve bir çok sebze türü sayýlabilir. (tahýl ürünleri, buðday kepeði, çavdar)

Yüksek posa ürünü içeren gýdalar ve posalý ticari ürünlerin diyete eklenmesi ile düzenli baðýrsak alýþkanlýðý saðlanabilir. Yumuþak olan dýþkýnýn kalýn baðýrsak içinde ilerlemesi için daha az kasýlma gerekir. Bu da divertikül oluþumunu engeller. Ayrýca yemeðin düzenli aralýklarla yenmesi ve düzenli egzersiz yapýlmasýnýn faydalý olduðu gösterilmiþtir. Bütün bunlara ek olarak dýþkýlama hissi geldiði zaman ertelemeden, dýþkýlamanýn yapýlmasý gerekir. Erteleme sýrasýnda baðýrsak içindeki basýnç daha da artmaktadýr.

KABUKLU YEMÝÞLER DÝVERTÝKÜLÝT ATAÐINA NEDEN OLUR MU ?

Yapýlan çalýþmalarda böyle bir bilgi yoktur. Bu nedenle hastalarýn bu tip yemiþlerden sakýnmasý kesinlikle gerekmemektedir. Fakat bazý hastalar kabuklu yemiþler ile divertikülit ataklarýnýn geliþtiðini söyler. Bu kiþilerin kendi vücutlarýný dinleyip kabuklu yemiþ tüketmemesi gerekir.

YÜKSEK POSALI GIDA NELERDE BULUNUR ?
Baklagiller
Fasulye türlerinde fazla miktarda posa bulunur, özellikle çözünebilir olmalarý nedeniyle kolesterol seviyelerini de düþürür. Bu grupta; bakla, barbunya, fasulye, nohut, böðrülce, bezelye sayýlabilir.

Hububatlar
Buðday ve yulaf kepeði ekmek ve gýdada deðiþik oranlarda bulunur. Önemli olan tükettiðiniz gýda üzerinde yazýlý oranlardýr. Bu oranlara dikkat edilmelidir. Sadece gýdanýn rengine bakarak yeterli kepek içerip içermediði anlaþýlamaz. Üreticilerin gýdalara kattýðý boya maddelerinin yanýltabileceði unutulmamalýdýr.

Taze Meyveler
Bizler için deðerli olan pektin posaleri meyvelerin kabuðu ve özünde bulunur. Ýncir, kuru erik, kuru incir, kuru kayýsý, ayva ve çilek en yüksek posa içeren meyvelerdir.
Yeþil Yapraklý Sebzeler

Salata (marul türleri), ýspanak, kereviz ve karnabahar (küçük tipi, brokoli) en fazla posa içerenleridir.

Kök Sebzeleri
Patates, havuç ve þalgam iyi örneklerdir.

Posalý gýda tüketimi ile baþlangýçta, baðýrsaklardaki hareketler ve gaz aðrýlarý artabilir. Bu nedenle tüketilecek miktar zaman içinde artýrýlmalýdýr. Bu süre, birkaç hafta alabilir. Amaç günlük 25 ile 35 gram arasý posalý gýda tüketimidir. Bu miktar ile günlük 1-2 kez þekilli dýþkýlama saðlanabilir.

Gýdalarýnýzý seçerken içindeki posa oranlarý düþünülmelidir. Beyaz ekmek yerine tam kepekli ekmek, beyaz pilav yerine kahverengi pilav, pirinç pilavý yerine bulgur pilavý tercih edilmesi posa oranýný artýrýr. Yine iþlenmemiþ kepeðin gýdalar üzerine eklenmesi yararlý olur. Bunlara ek olarak mutlaka yeterli su tüketilmesi gerekir. Çay, kahve ve soda türlerini azaltarak su ve taze meyve sularýný içilmesini arttýrmak uygundur.

Daha çok çið meyve ve sebze tüketmelidir. Sebzelerin haþlanmasý içerdikleri posa miktarlarýný azaltabilir. Yine posanýn en zengin olduðu yer meyve ve sebzelerin kabuklarýdýr. Kabuðu soyulmadan tüketilebilen meyve ve sebzeleri kabuðu soyulmadan tüketilmelidir.

Yemek çeþidi seçerken zaman hangi besinde ne çeþit ve ne miktarda posa vardýr diye aþýrý titizlik gösterilmemelidir. Hepsinden yeterli kadar tüketilmesi önemlidir. Öðünlere ve öðün aralarýna posadan zengin besinler (patlamýþ mýsýr, taze sebze, meyve) ekleyerek, çözünen ve çözünmeyen posanýn saðladýðý faydalar elde edilebilir.

Besinlerin hazýrlanmasý ve iþlenmesi, posa içeriklerinde deðiþime uðramasýna neden olabilir. Bir besin maddesi posa içeriði zengin kýsmý ayrýldýðý zaman da posa içeriði azalýr. Bunu bir örnekle anlatacak olursak:

Bir kabuklu bütün elma 3 gram posa içerir

Bir kabuksuz bütün elma 2,4 gram posa içerir

½ kupa haþlanmýþ elma 1,8 gram posa içerir

½ kupa elma suyu 0,2 gram posa içerir

Örnek olarak aþaðýdaki kurallar uygulanabilir.

1- Çok miktarda su tüketilmelidir. Günlük 8-10 büyük bardak su içilmesi (meyve ve sebze sularý da dahil) yararlýdýr. Posalý gýdalarýn yeterli su içilmeden tüketilmesi sert katý dýþkýya neden olur. Bu nedenle yeterli su alýnmasý önemlidir. Kafein içeren (kahve, çay) içecekler su tüketimi yerine sayýlmamalýdýr. Çünkü kafein etken maddesi böbrekler üzerindeki etki ile vücuddan su atýlmasýný (diüretik etki) artýrýr ve su kaybýna neden olur.

2- Yemekler düzenli aralýklarla yenmelidir

3- Düzenli egzersiz yapýlmalýdýr

4- Eðer bazý gýdalar örneðin patlamýþ mýsýr, kabuklu yemiþ ve çekirdek gibi kuruyemiþler karýn aðrýsý ve kramplara neden oluyorsa bunlardan uzak durulmalýdýr.
Meyveler Posa Miktarý

1 orta boy elma: 4 gram

1 orta boy armut: 4 gram

1 orta boy portakal: 3 gram

1 porsiyon çilek: 3 gram

5 kuru erik: 3 gram

Sebzeler
1 haþlanmýþ patates (kabuklu): 5 gram

½ tabak haþlanmýþ bezelye: 4 gram

½ tabak haþlanmýþ ýspanak: 2 gram

½ tabak haþlanmýþ mýsýr: 2 gram

½ tabak haþlanmýþ taze fasulye: 2 gram

½ tabak haþlanmýþ mercimek: 8 gram

½ tabak haþlanmýþ kuru fasulye: 6 gram

Ekmek
2 dilim tam kepekli ekmek: 4 gram

2 dilim çavdar ekmeði: 4 gram

Meyveler (aksi belirtilmedikçe çið)

NASIL TANI KONUR ?

Doktorun hastalýk hakkýnda hastasýyla konuþmasý, muayene etmesi en önemli basamaktýr. Bulgular, aðrý, aðrýnýn nerede olduðu, bu tip problemlerin eskiden beri olup olmadýðý ve diyet hakkýnda bilgi sahibi olunmasý gerekir. Bunu muayene takip eder.

Muayeneye ek olarak bazý taný yöntemlerinden yararlanýlýr.

1-Baryumlu lavman (renkli film çekilerek kalýn baðýrsaðýn içinin görüntülenmesi) yapýlarak çekilen kalýn baðýrsak filmleri

2-Sigmoidoskopi veya kolonoskopi: Kalýn baðýrsak içinin bir cihaz yardýmý ile incelenmesidir

3-Bilgisayarlý tomografi: Özel olarak geliþtirilmiþ vücudun radyolojik olarak kesitler halinde görüntülenmesidir.

DÝVERTÝKÜLER HASTALIK NASIL TEDAVÝ EDÝLÝR ?
Hastalýðýn þiddetine göre tedavi planý deðiþir.

Hafif ve orta þiddette divertikülozis ve divertiküler hastalýk, genellikle diyet ve bazen de aðrý, kramp ve baðýrsak alýþkanlýklarýndaki deðiþiklikleri kontrol altýna almak için ilaçla tedavi edilir. Diyetteki posalý besinleri arttýrmak kolon içindeki basýncý azaltýr ve komplikasyonlarýn artmasýný önler. Bu nedenle yukarýdaki diyet alýþkanlýklarýna uyulmasý gerekir.

Divertiküllerin iltihaplanmasý durumuna divertikülit denir. Erken ve doðru tedavi çok önemlidir. Taný ve tedavide geçikme hayatý tehdit eden sorunlara neden olabilir. Hafif divertikülit vakalarý hastaneye yatýrýlmadan tedavi edilebilir. Ancak bu, hekim tarafýndan verilmesi gereken bir karardýr. Tedavi genellikle oral antibiyotikler, diyetin düzenlenmesi ve dýþký yumuþatýcýlarla yapýlýr. Ciddi vakalar hastaneye yatmayý, intravenöz antibiyotik kullanmayý gerektirir. Bu tedavi sýrasýnda iltihabýn gerileyip gerilemediðinin takibi çok önemlidir. Bu nedenle hasta yakýndan takip edilmelidir.

Divertiküler kanamasý olan hastalar, acil olarak hastaneye yatýrýlýr. Kýsa zamanda kolonoskopi yapýlarak kanama nedeni aydýnlatýlmalýdýr. Bazen baþka bir hastalýk ile karýþabilir. Kanamanýn þiddetine göre damar filmi (anjiografi) çekilmesi gerekebilir. Kanama yeri bulunan hastalarda özel bir ilaç verilerek kanama durdurulmaya çalýþýlýr.

CERRAHÝ TEDAVÝ
Sýk sýk divertikülit ataðý geçirenlerde, hastalýða baðlý komplikasyon geliþenlerde, diyet ve ilaç ile kontrol altýna alýnamayan vakalarda, hasta olan kalýn baðýrsaðýn bir kýsmýnýn alýnmasý gerekir. Genellikle kalýn baðýrsaðýn tutulmuþ segmenti çýkarýlarak, baðýrsak devamlýlýðý anastomoz ile saðlanýr.

Divertikülitte baðlý baðýrsak delinmesi, karýn içi iltihabý, apse, komþu organ etkilenmesi olduðunda ameliyatýn acil olarak yapýlmasý gerekebilir. Acil ameliyatta doktorunuz hastalýklý baðýrsak bölümünü çýkarttýktan sonra baðýrsak devamlýlýðý saðlayamayabilir. Bu durumda kalýn baðýrsaðý karýn cildi ile aðýzlaþtýrýr. Buna Kolostomi denir. Kolostomisi olan hastalarýn baðýrsak kontrolü olmaz. Karýn cildine yapýþtýrýlan özel bir torba ile baðýrsak içerikleri toplanýr. Ýlk ameliyattan 3-6 ay sonra ikinci bir ameliyat ile dýþarý alýnan kalýn baðýrsak tekrar eski haline getirilebilir. Baðýrsak devamlýlýðýnýn saðlanmasý ile hasta dýþkýlama kontrolünü tekrar kazanýr. Buna baðlý olarak risk ve tedavinin yan etkileri, doktorla konuþulmalýdýr.

Ameliyat döneminde aðýzdan gýda almak bir süre engellenir. Bu dönmede serum ve antibiotik desteði gerekebilir. Bir hafta içinde yemek yemeðe baþlanabilir. Tam bir iyileþme ve normal baðýrsak fonksiyonlarý 4-6 hafta içinde gerçekleþir.

Divertiküler kanamasý olan olgularda eðer kanama, ilaç tedavisi ile durdurulamazsa kalýn baðýrsaðýn bir kýsmýnýn ameliyat ile çýkarýlmasý gerekebilir.

---

Etiketler : divertiküler baðýrsak hastalýðý , divertiküler hastalýk nedir , divertiküler kanama , divertiküler lezyon , divertiküler hastalýk nasýl tedavi edilir