Polipler, kalýn baðýrsaðýn (kolon ve rektumun) yüzeyini örten tabakanýn (mukoza) anormal büyümesi sonucu geliþen ve baðýrsak kanalý (lümen) içine doðru büyüyen oluþumlardýr.

Bazý polipler, düz (sapsýz veya sesil) bazýlarý ise bir sap ile baðýrsak duvarýna baðlýdýrlar (saplý polip). Kalýn baðýrsaðýn en sýk görülen hastalýklarýndan biridir. Eriþkinlerde %15-20 oranýnda polip gözlenebilir. 50 yaþ üzerinde ise bu oran %40-50 lere ulaþýr.

Genellikle iyi huylu olmasýna raðmen poliplerin, kanserlerle olan iliþkisi kesin olarak gösterilmiþtir. Kalýn baðýrsak kanserlerinin %90 dan fazlasý polip zemininde geliþir. Bir polipin kanserleþmesi için yaklaþýk 8-10 yýl kadar bir süre geçer. Polipler kanser öncüsü hastalýk olduklarý için kanserleþmeden önce çýkarýlmasý gerekir.

POLÝPLERÝN SEMPTOMLARI (BELÝRTÝLERÝ) NELERDÝR?

Çoðu polip semptom (belirti) vermez ve endoskopi veya kalýn baðýrsaðýn radyolojik incelenmesi sýrasýnda tesadüfen bulunur. Fakat bazý polipler kanama, mukus akýntýsý (sümüksü yapýþkan akýntý), baðýrsak fonksiyonlarýnda deðiþiklik ve nadiren de karýn aðrýsýna neden olur.

Polipler, ya doðrudan bir endoskop (baðýrsak kanalýnýn içini görmeyi saðlayan cihazlar) yardýmý ile direkt olarak, kalýn baðýrsaðýn yüzeyini örten tabakanýn (mukozanýn) incelemesi sonucu yada ilaçlý kalýn baðýrsak filmi (çift kontrastlý baryumlu kolon filmi) ile tanýnabilir.

Kolorektal endoskopide, direkt göz ile kalýn baðýrsaðý örten tabaka izlenebilir. 3 yöntem vardýr.

1- Rijit sigmoidoskopi:

Kalýn baðýrsaðýn (kolon ve rektum) son 20-25 cm lik mesafesinin görünmesine olanak tanýr.

2- Fleksibl sigmoidoskopi:

Kalýn baðýrsaðýn son 60 cm lik bölümünün izlenmesini saðlar.

Her iki inceleme için sadece lavman ile baðýrsak temizliði yeterlidir. Yine her iki inceleme de hastaya herhangi bir aðrý kesici veya sakinleþtirici vermeye gerek kalmadan muayene odasýnda rahatlýkla yapýlabilir.

3- Kolonoskopi:

Daha uzun, hareketli ve kolayca bükülebilen (fleksibl) bir cihaz ile tüm kolon incelenebilir. Bu inceleme için tüm kalýn baðýrsak temizliði gerekir. Ýþlem sýrasýnda hastanýn rahat olmasý için sakinleþtirici ve aðrý kesici de yapýlýr.

Ýndirekt olarak (dolaylý) kalýn baðýrsaðý örten tabaka, ilaçlý kalýn baðýrsak filmi olan çift kontrastlý baryumlu kolon filmi ile deðerlendirilebilir. Verilen baryum solüsyonu (ilaç) kolonda tutulduðunda polipler tanýnabilir.

Dýþkýda (gaitada) gizli kan incelemesi, kolorektal hastalýklarda önemli bir test olmasýna raðmen negatif çýkmasý halinde poliplerin olmadýðýný göstermez. Kolonda bir adet polibin varlýðý tüm kolonun incelenmesini gerektirir. Çünkü bu hastalarýn %30 unda kalýn baðýrsaðýn baþka yerinde eþlik eden baþka polipler bulunabilmektedir.

POLÝPLER TEDAVÝ EDÝLMELÝ MÝDÝR?

Kalýn Baðýrsak Kanseri ile polipler arasýnda kesin bir iliþki vardýr. Bu nedenle hangi polip kanserleþme eðilimine sahip, hangisi deðil tam olarak bilinemeyeceði için bunlarýn hepsinin tamamen alýnmasý tavsiye edilir.

Kolonoskopiyle yapýlan birçok muayene sýrasýnda, görülen polipler ayný zamanda alýnabilmektedir. Daha geniþ poliplerde ise tamamen çýkartýlmalarý için birden fazla tedavi yöntemi gerekebilir. Fakat bazý polipler büyüklükleri, pozisyonlarý ve sayýlarý nedeniyle bu tip yöntemlerle çýkarýlamaz ve ameliyat gerekli olabilir.

Polipin endoskopi (kolonoskopi-sigmoidoskopi) yardýmý ile çýkarýlmasýna polipektomi denir. Polip endoskopi sýrasýnda özel aletler yardýmý ile çýkarýlabilir.

Polipektomi yapýlarak poliplerin çýkarýlmasý Kalýn Baðýrsak Kanserinin geliþimini önlemektedir. Bu nedenle Kalýn Baðýrsak Kanseri önlenebilir bir hastalýktýr.

POLÝPLER TEKRARLAYABÝLÝR MÝ?

Bir polip tamamen çýkartýldýktan sonra ayný yerde nüks pek beklenmez. Fakat polip oluþumuna zemin hazýrlayan etkenler, ayný kalýn baðýrsaðýn baþka bölgelerini de etkilediði için baþka yerlerde polip çýkabilir. Yeni polibi olan hastalarýn en az %30 unda daha önceden de polipler bulunmaktadýr. Bu hastalar kolon-rektum hastalýklarý konusunda özel eðitimli doktorlarca düzenli muayene edilmelidirler.

KALIN BAÐIRSAK KANSERÝ NASIL BAÞLAR?

Hemen hemen tüm kalýn baðýrsak kanserlerinin, bir Polip zemininden baþladýðý konusunda görüþ birliði vardýr ( Polip; baðýrsak iç yüzeyini örten tabakadan geliþen baðýrsak içine doðru büyüyen kabartý ve þiþliðe verilen isim). Polipler baðýrsak içini örten tabakada ortaya çýkar ve giderek boyutlarý artabilir.

Genellikle bütün kalýn baðýrsak (kolon ve rektum) kanserlerinin iyi huylu (benign) Poliplerde baþladýðý kabul edilir. Zaman içinde, polibi oluþturan hücrelerin deðiþimleri sonucu Polip zemininde kanser ortaya çýkmaktadýr. Önce Polip içinde sýnýrlý kalan kanser hücreleri zaman içinde çoðalarak tümör kitlesini oluþturur ve bu kitle kalýn baðýrsak duvarýný iþgal eder. Kontrolsüz büyümeye devam eden kanser hücreleri belli bir dönem sonra baðýrsak lümenini týkayabilir, çevre ve uzak organlara yayýlabilir. Polipler, bu þekilde kanser geliþimine öncülük eden (kanser öncesi) oluþumlardýr.

KALIN BAÐIRSAK KANSERÝ ve GENETÝK

Kalýn baðýrsak kanserinin oluþumu ile ilgili araþtýrmalarla hastalýðýn geliþimindeki genetik deðiþiklikler biraz aydýnlatýlabilmiþtir. Kalýn baðýrsak kanseri oluþumunun genlerle iliþkisi oldukça karmaþýktýr. Bu bölümde, bu karmaþýklýk basit bir þekilde açýklanacaktýr.

Genler, canlýnýn tüm özelliklerinin taþýndýðý yapýlardýr

Genler, hücrenin çekirdeðinde bulunan, kromozomlar içindeki özel birimlerdir. Genlerin biyokimyasal yapýsýný DNA molekülleri oluþturmaktadýr. DNA molekülleri genleri ve genler de kromozomlarý oluþtururlar. Bu yapýlarla hücre hayatýnýn sürdürülmesi ve genetik özelliklerin döllere aktarýlmasý saðlanmaktadýr.

Her genin birbirinden farklý görevleri vardýr. Saçýmýzýn renginden parmak þeklimize, kan grubumuza kadar tüm özelliklerimizin belirlenmesini ve ortaya çýkmasýný saðlarlar. Kalýn baðýrsaðýn iç yüzeyini örten tabakanýn oluþumu ve yenilenmesi de genlerin kontrolü altýndadýr. Genetik yapýda meydana gelen olaylar normal saðlýklý olarak her 7-10 günde bir yenilenen kalýn baðýrsaðýn iç yüzeyini örten tabakada deðiþikliklerin geliþimini baþlatýr. Buna ek genetik deðiþikliklerin ardý sýra eklenmesi ile önce erken Polip, ardýndan geç Polip, ve devamýnda kalýn baðýrsak kanseri geliþimi gözlenir. Ortalama olarak bir Polipten kanser oluþumu için geçen süre 8-10 yýl kadardýr.

Kalýn baðýrsak kanserinin geliþimi için birden çok genetik olaya ihtiyaç vardýr. Bu genetik yapýdaki deðiþiklikler bir anda olmaz. Bunlardan bazýlarýný anne veya babamýzdan kalýtým yolu ile alýrýz, bazýlarý bireyin anne rahminde geliþimi sýrasýnda olur ve sadece o bireyi ilgilendirir, bazýlarý da yaþadýðýmýz sürede çevresel etkenlerle geliþir. Ýþte bu birden fazla genetik olayýn kalýn baðýrsaðýn iç yüzünü örten tabakanýn yenilenmesi sýrasýnda meydana gelmesi sonucunda kalýn baðýrsak kanseri oluþmaktadýr.

KALIN BAÐIRSAK POLÝBÝ NEDÝR ?

Polipler, kalýn baðýrsaðýn iç yüzeyini örten tabakanýn (mukoza) anormal büyümesi sonucu geliþen ve baðýrsak kanalý (lümen) içine doðru büyüyen oluþumlardýr. Bazý Polipler, düz (sapsýz veya sesil) bazýlarý ise bir sap ile baðýrsak duvarýna baðlýdýr (saplý Polip).

Polipler, kalýn baðýrsaðýn en sýk görülen hastalýklarýndan biridir. Saðlýklý insanlar üzerine yapýlan bir araþtýrmada eriþkin bireylerin kalýn baðýrsaðýnda %15-20 oranýnda Polip tesbit edilmiþtir. 50 yaþ üzerindeki bir bireyin kalýn baðýrsaðýnda Polip görülme olasýlýðý daha da artmakta ve oran %40-50 lere ulaþmaktadýr. Polipler kalýn baðýrsaðýn daha çok son kýsýmlarýnda (sigmod kolon ve rektum) gözlenir.

KALIN BAÐIRSAK POLÝPLERÝN BELÝRTÝLERÝ NELERDÝR?

Çoðu kalýn baðýrsak Polipi belirti vermez. Bunlar kalýn baðýrsaðýn radyolojik veya endoskopik (kolonoskopi RESÝM 5) incelenmesi sýrasýnda tesadüfen bulunur. Fakat bazý Polipler kanama, mukus akýntýsý (sümüksü yapýþkan akýntý), baðýrsak fonksiyonlarýnda deðiþiklik ve nadiren de karýn aðrýsýna neden olur. Kanserleþme gösteren Polipler ise kanama, dýþkýlama alýþkanlýðýnda deðiþiklik (Kabýzlýk, ishal vs) ve karýn aðrýsý gibi þikayetlere neden olurlar.

KALIN BAÐIRSAK POLÝBÝ KANSERE DÖNÜÞÜR MÜ ?

Kalýn baðýrsak Polipleri genellikle iyi huylu olmasýna karþýn kalýn baðýrsak kanserleri ile olan iliþkisi kesin olarak gösterilmiþtir. Kalýn baðýrsak kanserlerinin %90 dan fazlasý Polip zemininde geliþir. Bir Polipin kanserleþmesi için yaklaþýk 8-10 yýl kadar bir süre gerekir. Polipler kanser öncüsü hastalýk olduklarý için kanserleþmeden önce kalýn baðýrsaktan çýkarýlmalarý gerekir.

HER KALIN BAÐIRSAK POLÝPÝ KANSERLEÞÝR MÝ?

Hayýr. Özellikle kalýn baðýrsaðýn iç yüzeyini döþeyen bez hücrelerini içeren adenomatöz Polipler kanser öncüsü lezyonlardýr. Bu adenomatöz Poliplerin de hepsi kanserleþmez. Hangi Polipin kanserleþeceðini anlamak için Polip dokusunun mikroskobik (patolojik) incelemesine gerek vardýr. Bu nedenle pratik olarak her Polipin çýkarýlmasý ve patolojik incelemesi gerekir.

Yine de bazý Polipler diðerlerine göre daha tehlikelidir. Poliplerin büyüklükleri artýkça (1 cm çapýn üzerindeki Polipler), Polip üzerindeki tabakada ülserleþme (yaralanma) varsa, birçok Polip birlikte ise, kalýn baðýrsaðýn son kýsýmlarýnda yerleþmiþ ise, ve bir de ailesinde veya kendisinde Polip ve/veya kalýn baðýrsak kanseri hikayesi varsa, bu Polipler kanserleþme açýsýndan diðer Poliplere göre daha fazla risk oluþturur.

POLÝP KANSER DÖNÜÞÜMÜNÜ DESTEKLEYEN BULGULAR

Týp alanýndaki geliþmelerin izlenmesi ile birlikte daha önce yapýlan araþtýrmalar incelendiðinde kalýn baðýrsak Poliplerinden kalýn baðýrsak kanserinin geliþtiðini gösteren birçok veri olduðu görülür. Aþaðýda kalýn baðýrsak kanserinin Poliplerden geliþtiðini doðrulayan ipuçlarý verilmiþtir.

1- Kalýn baðýrsak kanserine eþlik eden Poliplerin varlýðý:

Kalýn baðýrsak kanseri nedeni ile baðýrsak ameliyatý olan hastalarýn dokularý incelendiðinde baðýrsak dokusunda kanserli dokuya ek olarak çýkarýlan baðýrsaðýn diðer bölümlerinde de kalýn baðýrsak Polipi olduðu gösterilmiþtir. Kalýn baðýrsak kanserlerinde % 50 ye varan oranda kalýn baðýrsak Polipi eþlik eden lezyon olarak gözlenir.

2- Poliplerin doðal seyrinde kanserleþme:

Kalýn baðýrsak Poliplerinin, teknolojik olarak endoskopik yöntemle çýkarýlamadýðý dönemlerde, kalýn baðýrsak Polipi olan hastalardaki geliþim, doðal seyrine býrakýlýrdý. Bu vakalarýn takibinde, Poliplerin doðal seyrinde kanserleþtiði gösterilmiþtir.

3- Polip kanser arasý geçen süre yaklaþýk 10 yýldýr:

Kalýn baðýrsak Poliplerinin sýk rastlandýðý toplumlarda Poliplerin en sýk görüldüðü ortalama yaþ ile kalýn baðýrsak kanserinin en fazla görüldüðü ortamla yaþ arasýnda 10 yýl kadar bir süre tespit edilmiþtir. Bu süre, kalýn baðýrsak Polipinden kanser geliþimi için gerekli süreye uymaktadýr.

4- Coðrafi daðýlým:

Kalýn baðýrsak Polipleri, dünya üzerinde bazý ülkelerde sýk gözlenirken (örneðin batý toplumlarý) bazý ülkelerde ender olarak rastlanýr (Afrika daki toplumlar). Poliplerin sýk olarak görüldüðü ülkelerde, kalýn baðýrsak kanseri de sýk gözlenirken; Poliplerin ender gözlendiði ülkelerde kalýn baðýrsak kanseri de ender olarak görülür.

5- Kalýn baðýrsaðýn en sýk Polip görülen kýsýmlarýnda kanser de sýk görülür:

Ýnce baðýrsakla kalýn baðýrsak birleþtikten sonra karýn duvarýný bir çerçeve gibi sarar. Kalýn baðýrsak birçok bölümden oluþur (Çekum, çýkan kolon, transvers kolon, inen kolon, sigmoid, rektum) RESÝM-4.

Polipler, kalýn baðýrsakta en sýk inen kolon, sigmoid ve rektum diye tanýmlanan sol tarafta bulunurlar. Kalýn baðýrsak kanseri de en sýk kalýn baðýrsaðýn bu bölümlerinde yerleþir.

6- Ailesel Polip kanser birlikteliði:

Kalýn baðýrsak kanseri olan hastalarýn ailesinde kalýn baðýrsak Polipi görülme olasýlýðý olmayanlara göre daha yüksektir.

7- Poliplerin çýkarýlmasý kalýn baðýrsak kanser oranýný azaltýr:

Eskiden kalýn baðýrsak Poliplerinin kalýn baðýrsak kanserine dönüþtüðü bilinmiyordu. Bu dönemde yapýlan bir çalýþmada Polipleri endoskopik (kolonoskopi) olarak çýkarýlan hastalar ile Polipleri doðal seyrine býrakýlan hastalar karþýlaþtýrýldýðýnda Polipleri çýkarýlan hastalarda kalýn baðýrsak kanseri geliþme olasýlýðýnýn çýkarýlmayan gruba göre çok azaldýðý gösterilmiþtir. Buradan da Poliplerin çýkarýlmasýnýn kalýn baðýrsak kanserini önlediði görüþü desteklenmiþtir.

8- Poliplerin patolojik incelemesi:

Polipler çýkarýldýktan sonra yapýlan mikroskobik doku incelemelerinde (patolojik inceleme) ayný Polip üzerinde hem kanserleþme hem de Polip dokusunun bulunmasý Poliplerden kanser geliþtiðini gösteren diðer önemli bir bulgudur.

9- Polip ve kanser dokularýnýn genetik benzerliði:

Polipler çýkarýldýktan sonra yapýlan genetik incelemelerde, Poliplerde görülen genetik deðiþiklikler ile kanserlerde görülen genetik deðiþikliklerin benzer olduðu gösterilmiþtir.

KALIN BAÐIRSAK POLÝBÝ TANISI NASIL KONULUR ?

Polipler, ya doðrudan bir endoskop (baðýrsak kanalýnýn içini görmeyi saðlayan cihazlar) yardýmý ile direkt olarak, kalýn baðýrsaðýn yüzeyini örten tabakanýn (mukozanýn) incelemesi sonucu (RESÝM-5) yada ilaçlý kalýn baðýrsak filmi (çift kontrastlý baryumlu kolon filmi) ile tanýnabilir (RESÝM-6). Polip varlýðýný araþtýrmada kullanýlan diðer bir test, dýþkýda gizli kan testidir. (Bu tetkikler ileride ayrýntýlý olarak anlatýlmýþtýr).

KALIN BAÐIRSAK POLÝPLERÝ NASIL TEDAVÝ EDÝLÝRLER ?

Polipin endoskopi (kolonoskopi-sigmoidoskopi) yardýmý ile çýkarýlmasýna polipektomi denir. Polip endoskopi sýrasýnda özel aletler yardýmý ile çýkarýlabilir. Bu iþlem ameliyatý gerektirmeden basitçe poliklinik þartlarýnda günübirlik olarak yapýlabilir. (RESÝM-7) Daha geniþ poliplerde ise tamamen çýkartýlmalarý için birden fazla tedavi yöntemi gerekebilir. Fakat bazý polipler büyüklükleri, pozisyonlarý ve sayýlarý nedeniyle endoskopik yöntemlerle çýkarýlamaz. Bu durumda ameliyat ile kalýn baðýrsaðýn polip içeren bölümünün çýkarýlmasý gerekir.

KALIN BAÐIRSAK POLÝPLERÝ TEKRARLAYABÝLÝR MÝ?

Bir polip tamamen çýkartýldýktan sonra ayný yerde nüksetmesi pek beklenmez. Fakat polip oluþumuna zemin hazýrlayan etkenler, ayný kalýn baðýrsaðýn baþka bölgelerini de etkilediði için baþka yerlerde polip çýkabilir. Bu nedenle kalýn baðýrsak polipi olan bireylerin belli aralarla kontrolü gerekir.

NEDEN KALIN BAÐIRSAK KANSERÝ ÖNLENEBÝLÝR BÝR HASTALIKTIR ?

Kalýn baðýrsak polipleri genellikle iyi huylu olmasýna karþýn kalýn baðýrsak kanserleri ile olan iliþkisi kesin olarak gösterilmiþtir. Kalýn baðýrsak kanserlerinin %90 dan fazlasý polip zemininde geliþir. Kalýn baðýrsak poliplerinin polipektomi yapýlarak çýkarýlmasý kalýn baðýrsak kanserinin geliþimini önlemektedir. (RESÝM-7) Bu nedenle kalýn baðýrsak kanseri önlenebilir bir hastalýktýr

KALIN BAÐIRSAK KANSERÝNÝ GELÝÞMEDEN ÖNLEMEK ÝÇÝN NE YAPMAK GEREKÝR: TARAMA TESTLERÝ NEDÝR ?

Hastalýklarý geliþmeden önlemek, erken evrede yakalayabilmek ve baþarýyla tedavi edebilmek için saðlýklý bireylerin saðlýk kontrolünden geçirilmesine tarama iþlemi denir.

Ülkemizde kadýnlarda meme ve erkeklerde prostat kanseri için tanýmlanmýþ tarama yöntemleri baþarý ile kullanýlmaktadýr.

Kalýn baðýrsak kanseri için yapýlan tarama testlerinin iki önemli amacý vardýr.

1- Kalýn baðýrsakta görülen kanser öncüsü poliplerin çýkarýlmasý ve kanserin önlenmesi

2- Kalýn baðýrsak kanserinin erken evrede yakalanmasý ve tam þifa ile tedavi edilmesi

Ülkemiz için önemli bir saðlýk sorunu olan kalýn baðýrsak kanserini geliþmeden önlemek ve erken evrede yakalayabilmek için tarama testlerine ihtiyaç vardýr. Kalýn baðýrsaðýn (kolon ve rektumun) polip ve kanserleri çoðu kez iyice büyüyene kadar belirti vermezler. Tarama yöntemi, belirtisi olmayan bir hastada (asemptomatik), kalýn baðýrsak kanserine dönüþebilecek bir hastalýðý ortaya koymak için yapýlan bir veya daha fazla testi içerir. Tarama yöntemlerinin öncelikli amacý kanser geliþmeden önce poliplerin (kalýn baðýrsak duvarýndan geliþen kanser öncesi iyi huylu tümörler) tesbiti ve çýkarýlmasýdýr. Böylece KANSER GELÝÞÝMÝ ÖNLENMÝÞ olacaktýr. Tarama yöntemlerinin diðer önemli bir amacý ise kalýn baðýrsak kanser hastalýðýný, hiç deðilse erken evrede yakalamak ve tedavisini saðlamaktýr. Erken evrede yakalanan kanserin tedavisi ve tamamen þifa bulmasý mümkündür.

Ülkemizde bireylerin, bilinen tarama yöntemleri ile saðlýk taranmalarýnýn yapýlmasý, kanser vakalarýnda önemli bir oranda azalmaya neden olacaktýr. Fakat bu taramalarýn yapýlmasý gerçekte alt yapý sorunlarý ve maliyet nedeni ile zorlanmaktadýr. Bu nedenle en azýndan risk altýndaki gruplarýn taramasýnýn yapýlmasý çok önemlidir.

KÝMLER RÝSK ALTINDADIR?

Yaþ ve aile hikayesi en önemli risk faktörüdür.

Kalýn baðýrsak kanseri herhangi bir yaþta ortaya çýksa bile hastalarýn %90 ýndan fazlasý 40 yaþýn üzerinde olan kiþilerdir. Bu yaþtan sonra risk, her 10 yýlda ikiye katlanýr.

Yüksek risk faktörleri þöyle sýralanabilir:

* Ailede ((birinci ve ikinci derecede akrabalar) ve /veya kendisinde

- Kalýn baðýrsak kanseri hikayesi

- Kalýn baðýrsak polibi hikayesi

- Ülseratif Kolit ve Crohn hastalýðý (8-10 yýldan fazla süre ile hasta olanlarda risk artar)

- Meme, yumurtalýk ve rahim kanseri olanlar

* 50 yaþ üzerindeki bireyler

KALIN BAÐIRSAK KANSER RÝSKÝNÝZÝ HESAPLAMAK ÝSTER MÝSÝNÝZ ?

Kalýn baðýrsaðýnýzda polip veya kanser oluþma riskini aþaðýdaki sorulara cevap vererek öðrenebilirsiniz.

Soru 1: 50 yaþýn üzerinde misiniz ?

Evet Hayýr

Yaþ en önemli risk faktörüdür. 40 yaþ üzerinde kalýn baðýrsakta kanser ve polip görülme olasýlýðý artmaktadýr. 60 yaþ üzerindeki bireylerin %40 ýnda en az bir tane kansere dönüþebilecek polip vardýr

Soru 2: Geçmiþte kalýn baðýrsaðýnýzdan polip veya kanser alýndý mý ?

Evet Hayýr

Kalýn baðýrsaðýndan bir kez polip aldýranlarda, %50 oranýnda kalýn baðýrsaðýn baþka bir yerinde tekrar polip geliþmektedir. .

Soru 3: Ailenizde kalýn baðýrsak polipi veya kanseri var mý ?

Evet Hayýr

Hastalýk bazen kalýtsal olabilir. Ailede hastalýða yakalanan bireylerin sayýsý arttýkça, risk de artar. Hastalýk, her zaman genetik geçiþ özelliðine baðlanmamalýdýr. Çoðu zaman çevresel faktörler nedeni ile bireydeki genlerin yapýsý bozularak kanser geliþebilmektedir.

Soru 4: Yaðdan zengin gýdalarý lifli gýdalara tercih ediyor musunuz ?

Evet Hayýr

Hayvansal yaðlarýn ve kýrmýzý etin, lifli gýdalara ve taze sebzelere, tercih edilmesi riski artýrmaktadýr. Buna ek olarak þiþmanlýk ve fiziksel aktivite kýsýtlamasý yine benzer þekilde riski artýrmaktadýr.

Soru 5: Ýltihabi baðýrsak hastalýðýnýz (örneðin ülseratif kolit) var mý ?

Evet Hayýr

8 yýl veya daha uzun süre Ülseratif Kolit veya Crohn Hastalýðýnýn olmasý riski artýrmaktadýr.

Soru 6: Baðýrsak alýþkanlýðýnýzda kalýcý belirgin bir deðiþiklik oldu mu?

Evet Hayýr

Belirtilerin olmasý tarama testleri yerine taný için incelemeyi gerektirir. Makattan kan gelmesi ve baðýrsak hareketlerinde deðiþiklik önemli bulgulardýr ve araþtýrýlmasý gerekir.

Soru 7: Meme, yumurtalýk veya rahim kanseri nedeni ile tedavi gördünüz mü ?

Evet Hayýr

Meme, yumurtalýk veya rahim kanseri olanlarda kalýn baðýrsak kanseri olma olasýlýðý normal bireylere göre artmaktadýr.

Sonuç: Yukarýdaki sorulardan birine bile evet cevabý verdiyseniz siz de risk grubundasýnýz demektir. Önemli olan hastalýktan tamamen korunmak için gerekeni yapmaktýr. Risk grubunda olmanýz kalýn baðýrsak kanseri olduðunuz anlamýna gelmez. Sadece tarama yöntemleri ile araþtýrýlmanýz gerektiði söylenebilir.

HANGÝ TARAMA TESTLERÝ YAPILMALIDIR?
Dýþkýda gizli kan testi:

Kalýn baðýrsak (kolon ve rektum) kanseri için en basit taný yöntemi, gözle görülemeyecek kadar az miktardaki kanýn olup olmadýðýný tespit etmek için dýþkýnýn incelenmesidir. Bu dýþkýda gizli kan tespiti olarak adlandýrýlýr. Bu test uzun yýllardýr kullanýlmaktadýr. Ucuz ve çok kolaydýr. Fakat bu test sadece tespit yapýldýðý anda kanayan kanserleri ve polipleri tespit eder. Kanserlerin sadece %50 si poliplerin ise sadece %10 u bu test ile tespit edilebilecek kadar kanar. Yani bu testin negatif olmasý kanser geliþmeyeceði anlamýna gelmez. Bu nedenle daha iyi ve güvenilir baþka testler kullanýlmalýdýr.
Sigmoidoskopi / Kolonoskopi:

Kanser ve polipleri tespit edebilmek için daha ileri görüntüleme yöntemleri kullanýlmalýdýr.

Ýçi boþ organlarýn iç yüzeyini (lümen) örten tabakanýn bir alet yardýmý ile direkt göz ile incelenmesine endoskopi denir. Kalýn baðýrsak hastalýklarýnýn taný ve tedavisi için yapýlan endoskopik iþlemlerden tarama amaçlý kullanýlanlarý aþaðýda anlatýlmýþtýr.

Fleksibýl (kývrýlabilir) sigmoidoskopi (kalýn baðýrsaðýn son 60 cm lik kýsmýný incelemeye yarayan cihaz) doktorun kalýn baðýrsaðýn yüzeyini örten tabakayý (mukoza) doðrudan incelemesine olanak tanýr. Bu iþlem günübirlik yapýlabilen bir uygulamadýr. Kalýn baðýrsaðýn son 1/3 lük kýsmýný ve rektumun tamamýnýn mukozasýný incelemeye yarar. Bu bölge, genellikle polip ve kanserin en sýk görüldüðü kalýn baðýrsak bölgesidir. Fleksibl sigmoidoskopi dýþkýda (gaitada) gizli kan testi ile birlikte yapýldýðýnda pek çok polip ve kanserin tanýnmasýný saðlar.

Bir polip veya kanser, fleksibýl sigmoidoskopi ile tespit edildiðinde kalýn baðýrsaðýn daha öndeki kýsýmlarýnda da baþka polipler olabileceði için veya kiþi kalýn baðýrsak kanseri için yüksek risk taþýyorsa, tüm kalýn baðýrsak (kolon) mukozasýnýn güvenilir þekilde incelenmesi gerekir. Bunun fleksibýl sigmoidoskopiye benzer fakat daha uzun bir cihaz ile inceleme yapýlýr. Tüm kalýn baðýrsaðýn benzer þeklide incelenmesine kolonoskopi denir. Kolonoskopi iþlemi de poliklinik þartlarýnda günübirlik olarak yapýlabilir.

Bu cihazlar taný koymak, parça almak (biyopsi yapmak) ve polipleri çýkarmak için kullanýlabilir.
Baðýrsak filmi = Çift kontrastlý baryumlu kolon grafisi:

Dolaylý olarak kalýn baðýrsaðý örten tabaka, ilaçlý kalýn baðýrsak filmi ile deðerlendirilebilir (radyolojik olarak yapýlan kalýn baðýrsak filmi = çift kontrastlý baryumlu kolon grafisi).

Ýlaçlý kalýn baðýrsak filmi, büyük polip ve kanserlerin tespit edilmesinde hemen hemen kolonoskopi kadar iyidir. Fakat küçük tümörler veya polipler için kolonoskopi kadar etkin deðildir. Teþhis için kolon grafisi ve sigmoidoskopinin birlikte yapýlmasý, her ikisinin yalnýz yapýlmasýndan daha iyidir. Fakat kolonoskopi kadar iyi deðildir.
Yeni teknikler = Sanal kolonoskopi ve dýþkýda genetik inceleme

Bilgisayarlý tomografi yardýmý ile kalýn baðýrsaðýn taranmasýna sanal kolonoskopi denir. Bu yöntem, tarama amaçlý olarak yeni kullanýlmaya baþlamýþtýr. Güvenirliliði bilinmediði için henüz deneme halindedir.

Diðer yeni bir yöntem dýþkýnýn genetik analizi ile kanser ve poliplerin varlýðýnýn araþtýrýlmasýdýr. Bu da deneme halindedir.

TÜMÖR BELÝRLEYÝCÝLERÝNÝN TARAMA TESTÝ OLARAK KULLANILMASI

Henüz yüksek risk altýndaki bir grubu veya toplumun taranmasý amacýyla kullanýlabilen, kalýn baðýrsak kanserine duyarlýlýðý ve özgüllüðü yeterli ideal bir tümör belirleyicisi (markýr) bulunamamýþtýr. Bu nedenle bir kan tetkiki olan ve kalýn baðýrsak kanseri tanýsý alan hastalarýn takibinde kullanýlan karsinoembriyonik antijenin (CEA) tarama amaçlý tümör belirleyici olarak kullanýlmasý yanlýþtýr.

TARAMA TESLERÝ NE ZAMAN VE NE KADAR SIKLIKTA KULLANILMALIDIR ?

Tarama testleri:

Bireyin herhangi bir problemi, bir þikayeti yokken, yani her þey yolunda giderken yapýlmalýdýr

Bireyin þikayetleri baþladýðýnda ise, belirti ve bulgulara göre hastalýk araþtýrmasý yapýlmasý gerekir. Çünkü hastalýk belli bir döneme gelmiþtir ve bunu tespit etmek için araþtýrmalarýn bir an önce yapýlmasý gerekir.

Tarama testleri herhangi bir problemi ve þikayeti olmayan bireylerde yapýlýr. Önceden tarif edilen risk gruplarýna girmeyen insanlara, 40 yaþýndan baþlayarak, her yýl parmakla rektal muayene ve gaitada gizli kan testi önerilir. 50 yaþ ve sonrasýnda her 5 yýlda bir fleksibl sigmoidoskopi önerilmektedir. Bunun dýþýnda çift kontrastý kalýn baðýrsak grafisi (baryumlu inceleme) her 5-10 yýlda bir veya kolonoskopi her 10 yýlda bir uygulanabilen alternatiflerdir. Tarama testlerinin hangisinin bireye daha uygun olacaðý doktor ile konuþarak planlanabilir.

KALIN BAÐIRSAK KANSERÝNDEN KORUNULABÝLÝR MÝ?

Hastalýðýn oluþma riskini azaltan basamaklar vardýr. Bu yollardan biri, kolonoskopi adý verilen iþlem ile kanser öncüsü olan poliplerin çýkarýlmasýdýr.

Kesin olarak kanýtlanmamýþ olsa da kolorektal kanserden korunmada, diyetin belirgin bir rol oynadýðýna dair bazý kanýtlar vardýr. Bilindiði kadarýyla posadan (fiberden) zengin, yaðdan fakir diyet, kolorektal kanserden korunmaya yardýmcý tek diyet þeklidir.

Baðýrsak alýþkanlýðýndaki deðiþlikliklerin farkýna varan ve de yüksek risk kategorisinde olan kiþilerin düzenli takip ile baðýrsak incelemelerini yaptýrmalarý gerekir.

KALIN BAÐIRSAK KANSER RÝSKÝNÝ AZALTMAK ÝÇÝN NELER YAPILMALIDIR ?

Hastalýða yakalanma riskini azaltan adýmlar mevcuttur.
Fiziksel egzersiz yapmak:

Araþtýrmalar, düzenli egzersiz yapan bireylerde, kalýn baðýrsak kanseri dahil bir çok kanser geliþme riskinin azaldýðýný göstermiþtir. Haftada 5 gün, 30-60 dk arasýnda orta þiddette veya günlük 150 kalori harcanmasýna neden olan egzersizler yapýlmalýdýr.
Aþýrý kilolardan kurtulmak:

Fazla kilolar kanser riskini artýrmaktadýr.
Sigara kullanmamak:

Diðer kanserler gibi sigara kullanýmý, kalýn baðýrsak kanser riskini de anlamlý oranda artýrmaktadýr.
Aþýrý alkolden sakýnmak:

Yapýlan çalýþmalar alkolün kalýn baðýrsak kanser riskini artýrdýðýný göstermiþtir. Erkeklerin günde iki bardak kadýnlarýn ise günde bir bardaktan fazla alkol tüketmemesi gerekir.
Saðlýklý gýda tüketimi:

Kalýn baðýrsak kanserin önlenmesinde beslenme alýþkanlýðý da önemli rol oynamaktadýr. Yüksek lifli düþük yað içerikli besinlerin tercihi önlem olarak önemlidir.

Yukarýdaki korunma yöntemleri, tam olarak kalýn baðýrsak kanser geliþimini önlemez.

Risk altýndaki bireylerin, herhangi bir þikayeti olmadan, mutlaka tarama yöntemlerinden yararlanmasý gerekir.

Sonuç olarak dýþkýlama alýþkanlýðýndaki deðiþiklik, Dýþkýda Kan görülmesi durumlarýnda dikkatli olunmalýdýr. En önemlisi, yüksek risk sýnýfýna giren bireylerin tarama testlerinin ve fizik muayenelerinin yapýlmasýdýr.

HEMOROÝDLER (Basur) HASTALIÐI) KALIN BAÐIRSAK KANSERÝNE YOL AÇAR MI?

Hayýr. Fakat hemoroidler, kalýn baðýrsak polipleri veya kanserine benzer belirtilere yol açabilir. Bu belirtiler fark edildiðinde durumun bir doktor tarafýndan deðerlendirilmesi gerekir. Makattan kanama þikayeti olan her bireyde bu þikayetlerin hemoroid hastalýðýna mý yoksa kansere mi ait olduðu doktor tarafýndan incelenmelidir. Gerekli tetkikler yapýlmadan makattan kanama þikayeti olan bir hastada, bu kanamanýn basit bir hemoroid kanamasýdýr diye geçiþtirilmesi erken evrede yakalanabilecek bir kanserin geç taný almasýna neden olur.

SONUÇ

Ülkemizde kadýn ve erkekte sýk oranda gözlenen kalýn baðýrsak kanseri aslýnda önlenebilir bir hastalýktýr. Bu nedenle risk altýndaki bireylerin, herhangi bir þikayeti olmadan, mutlaka tarama yöntemlerinden yararlanmasý gerekir. Bireyin saðlýklý yaþama bilincini geliþtirmesi, kendisi ve toplum için önemli bir görevdir.

---

Etiketler : kolon ve rektum polipleri , kalýn baðýrsak kanseri nasýl baþlar , kalýn baðýrsak polibi nedir , kalýn baðýrsak polibi belirtileri , kalýn baðýrsak polibi kansere dönüþürmü